Działanie mózgu w stresie jest zupełnie odmienne od tego, jak zachowuje się w czasie relaksu. Self-reg, inaczej samoregulacja pomaga radzić sobie ze stresem samodzielnie, czyli uczy działania mózgu w sytuacjach stresujących.
Samoregulacja to jedna z trzech kompetencji psychologicznych w inteligencji emocjonalnej. To swoistego rodzaju zdolność do świadomego reagowania na otrzymywane z zewnątrz bodźce, umiejętność kształtowania reakcji i emocji w sytuacjach stresowych. Pojęcie samoregulacji zyskało na popularności, szczególnie wśród rodziców małych dzieci, dla których zrównoważony rozwój dziecka i uczestniczenie w nim to priorytet.
Jak działa stres?
W stresujących sytuacjach człowiek traci bardzo dużo energii. Momenty wymagające zużycia zwiększonego zapotrzebowania na energię, potrafią w skrajnie niekontrolowany sposób spowodować totalne wyczerpanie. Sytuacja taka może spowodować, że bardzo szybko wkroczymy w reakcję ucieczki albo walki, za sprawą wyłączenia się myślącej części mózgu. Do głosu nie dochodzą wówczas części odpowiedzialne za racjonalne myślenie czy kontakt społeczny.
Jaki wpływ ma stres na mózg – działanie mózgu w stresie
W silnym stresie pozostajemy na poziomie mózgu limbicznego, czyli paleolitycznego ssaczego lub nawet bardziej prymitywnego – mózgu gadziego. Kiedy stres bierze górę, nie ma mowy o racjonalności, organizm może przyjąć formę „amoku”, w czasie której zostają wyłączone także inne układy, choćby odpornościowy czy trawienny. Wówczas organizm potrzebuje czasu i umiejętności, aby się zregenerować.
Trzy mózgi człowieka
Dla prostszego zobrazowania działania mózgu, warto przytoczyć teoretyczny model mózgu, stworzony w latach siedemdziesiątych, przez neurobiologa z Yale, Paula MacLeana.
Neurobiolog dzieli mózg człowieka na trzy elementy harmonii, tzw. mózg trójedyny. Model ten zakłada podział mózgu na trzy różne części, które ukształtowały się w różnym okresie ewolucji ludzkości. Górna warstwa mózgu to kora nowa, która odpowiedzialna jest za najnowsze umiejętności rozwojowe człowieka. Są to mowa, zdolność myślenia, samokontrola. Drugą warstwę mózgu stanowi mózg ssaczy, zawierający układ limbiczny. Mózg ssaczy odpowiedzialny jest za popędy człowieka i skojarzenia emocjonalne. Najstarsza warstwa mózgu tzw. mózg gadzi znajduje się najgłębiej i jest najbardziej prymitywny. Odpowiedzialny jest za czujność, pobudzenie i regulację.
Silny stres na zachowanie dziecka
Dziecko pozostające w stresie działa zupełnie analogicznie do każdego innego człowieka. Jednak małe dzieci potrafią regulować stres w bardzo nieznacznej mierze. Noworodki zwykle regulują się za pomocą ssania piersi lub smoczka, co wpływa na wyciszenie. Ssanie to też jeden z czynników 5S w teorii czwartego trymestru.
Przez pierwsze lata życia dziecka, zazwyczaj to rodzic przejmuje rolę regulatora stresu malca. W tym czasie standardem bywają reakcje dziecka typu niekontrolowany płacz, krzyki czy wrzaski, a nawet rzucanie się na podłogę. Wówczas najważniejszy jest spokój i opanowanie rodzica. W dalszym etapie rozwoju dzieci wchodzą w czas intensywnego rozwoju samoregulacji i współregulacji między rówieśnikami. Etapu tego nie sposób przegapić, mieszanka wybuchowa, potocznie nazywana buntem przypada na okres nastoletni.
Nauka samoregulacji jest niezwykle istotna dla prawidłowego funkcjonowania człowieka, szczególnie najmłodszego. Istotną rolę w poznawaniu tajników samoregulacji, odgrywa rodzic. Umiejętne regulowanie pobudzenia i napięcia, pozwala w porę na to, uspokojenie emocji, zanim jeszcze organizm wejdzie w reakcję ucieczki lub walki. Istotą jednak jest odróżnienie regulacji od kontroli.
